Pegada de Carbono e Pegada Ecolóxica

O obxectivo da nosa sociedade de progreso debería ser conseguir un desenvolvemento sostible, é dicir, satisfacer as necesidades presentes sen comprometer a capacidade das xeracións futuras para satisfaceren as súas. Por este motivo, é necesario avaliar as actividades humanas en función do impacto que producen sobre o medio e os recursos naturais. Con este fin, idéanse distintos indicadores que permiten medir o consumo de recursos e o nivel de degradación provocado no medio.

Neste apartado dáse conta do impacto ambiental, calculado como pegada de carbono ou pegada ecolóxica, da nosa institución. O estudo no tempo da pegada de carbono é unha ferramenta axeitada para identificar as actividades que precisan melloras, ou nas que é posible introducilas de cara á redución de gases de efecto invernadoiro (GEI) e, deste xeito, conseguir que a Universidade de Vigo estea nun proceso de mellora ambiental continua.

O estudo da pegada de carbono ten un importante interese e utilidade debido a que pon de manifesto un compromiso de mellora continua da UVigo de cara á redución de emisións e á eficiencia enerxética. Así mesmo, actúa como instrumento de divulgación e sensibilización social da comunidade universitaria, fomentando prácticas máis sostibles no exercicio e no uso das actividades desta institución.

Anualmente trabállase no seguimento e cuantificación do impacto ambiental da UVigo a partir do estudo da pegada de carbono e da pegada ecolóxica. Estes dous indicadores miden o efecto das emisión de gases invernadoiro e o impacto ambiental que relaciona os recursos existentes coa capacidade ecolóxica da terra de xerar os devanditos recursos. A análise destes indicadores permite distinguir as actividades máis contaminantes da atmosfera e comparalos con indicadores doutras institucións nacionais e internacionais.

A pegada de carbono é unha medida de impacto ambiental que estuda para unha entidade ou actividade as emisións de gases de efecto invernadoiro (GEI), principalmente o dióxido de carbono (CO₂), aínda que tamén habería que considerar o metano (CH₄), o óxido nitroso (N₂O), os hidrofluorocarbonos (HFCs), os perfluorocarbonos (PFCs) e o hexafluoruro de enxofre (SF₆), que son liberados á atmosfera e tamén teñen efectos sobre o cambio climático.

A pegada de carbono mídese en toneladas (ton) de CO₂ equivalentes.

Algunhas das metodoloxías que se usan para o seu cálculo son a norma ISO 14064 ou o marco global do estándar GHG Protocol (Protocolo de Gases de Efecto Invernadoiro).

O estándar GHG Protocol clasifica as emisións de gases de efecto invernadoiro en 3 alcances, co obxectivo de unificar os informes das entidades e permitir a súa comparabilidade:

• Alcance 1: Emisións de GEI directas dunha entidade, procedentes de equipos, maquinaria ou procesos propios por ela controlados (p. ex.: caldeiras, fornos, vehículos propios, etc.) no lugar onde se produce a actividade.
• Alcance 2: Emisións de GEI indirectas dunha entidade, asociadas á electricidade, vapor, calor... de fontes "non-renovables" (p. ex.: consumo eléctrico).
• Alcance 3: Outras emisións de GEI indirectas dunha entidade, asociadas á cadea de valor, consecuencia das súas actividades, pero que proveñen de fontes que non son da súa propiedade nin están controladas por ela. Á súa vez este "alcance 3" divídese en "Corrente arriba (Upstream: bens e servizos adquiridos, desprazamentos de empregados a través de medios que consuman combustibles fósiles, etc.) vs. "Corrente abaixo" (Downstream: transporte e distribución, procesamento e uso dos produtos, tratamentos finais, etc.).

A pegada de carbono pode converterse a unidades de pegada ecolóxica (hectáreas globais de terreo equivalentes: gha) estudando cal é o terreo estándar necesario para absorber as devanditas emisións de gases de efecto invernadoiro. Con esta medida calcúlase a cantidade de terreo estándar (medido en hectáreas globais equivalentes) que sería necesaria para absorber os impactos ambientais asociados a unha determinada entidade ou actividade.

A pegada ecolóxica defínese como a superficie terrestre ecoloxicamente produtiva, ou o ecosistema acuático (cultivos, pastos, bosques ou ecosistemas acuáticos, e, idealmente, tamén o volume de aire), necesario para manter e satisfacer o consumo de recursos e enerxía usados, así como, para poder absorber e asimilar os residuos derivados dunha determinada actividade, empregando a tecnoloxía habitualmente utilizada, independentemente de onde estea situada a superficie considerada (Wackernagel y Rees, 1996).

Tendo en conta que a meirande parte das universidades analizan a súa pegada ecolóxica medida en hectáreas de terreo produtivo equivalente, unha vez calculada a pegada de carbono da Universidade de Vigo aplícase un factor de conversión de toneladas de CO₂ a hectáreas de terreo produtivo equivalente, de xeito que se poida comparar o resultado co das outras universidades. Para calcular a pegada ecolóxica emprégase o factor de conversión de 0,28 gha/ton CO₂ (Global Ecological Footprint Factor: GFN Canadian 2005 tables) para transformar as emisións de CO₂ en hectáreas globais equivalentes. A metodoloxía empregada na UVigo para o cálculo da pegada de carbono está baseada no protocolo de gases de efecto invernadoiro (WRI & WBCSD 2004), unha norma internacional recoñecida a nivel mundial.